Tam dom mój, gdzie serce moje – tymi słowami najbardziej lapidarnie można by określić jedno z podstawowych kryteriów doboru osób do naszego rankingu Najbogatszych Polaków za Granicą. Wszyscy mają polskie pochodzenie. Większość wyemigrowała z kraju w czasach wojennej zawieruchy jako dzieci, tak jak Samuel Zell – numer jeden na naszej liście – czy Richard Pratt. Część wyjechała szukać za granicą lepszej przyszłości. Do takich należy Barbara Piasecka-Johnson, która do USA trafiła po studiach. W rankingu znalazły się również osoby, które urodziły się już na obczyźnie, ale w polskich rodzinach, np. Martha Stewart.
Kompletując listę, zwracaliśmy uwagę nie tylko na polskie korzenie, ale też stosunek do polskości. Bohaterowie naszego zestawienia podkreślają polskie pochodzenie, działają w organizacjach polonijnych, są donatorami organizacji charytatywnych i różnorodnych inicjatyw społeczno-kulturalnych w Polsce. Część z nich, jak Barbara
Piasecka-Johnson czy Wojciech Fibak, ma swoje firmy w starym kraju.
Drugie kryterium to oczywiście majątek. Wszystkie osoby mają pokaźne milionowe, a nawet miliardowe aktywa, choć dysproporcje pomiędzy ich fortunami są znaczne. Amerykański biznesmen Samuel Zell dorobił się 4,5 mld dol., a najbogatszy Polak w Nowej Zelandii Jan Roy-Wojciechowski przyznaje się jedynie do 20 mln dolarów.
Dane dotyczące majątku emigrantów zdobyliśmy lub weryfikowaliśmy z pomocą wywiadowni gospodarczej Dun & Bradstreet i firmy konsultingowej Deloitte. Korzystaliśmy również z rankingów amerykańskiego wydania magazynu „Forbes” oraz z zagranicznych archiwów prasowych.
1. Samuel Zell nieruchomości komercyjne i mieszkania
Jak nikt inny wraz z nieżyjącym już bratem potrafił wykorzystać amerykański boom inwestycyjny. Swoje imperium budował przez lata, bez specjalnych fajerwerków, za to z ogromną determinacją i konsekwencją
Amerykański „Forbes” oszacował jego majątek na 4,5 mld dolarów. Jest potentatem na rynku nieruchomości. Dwukrotnie rozwiedziony, ma troje dzieci. Jego rodzice, polscy Żydzi, wyemigrowali z Polski na tydzień przed hitlerowską inwazją. Zell urodził się w Chicago cztery miesiące po ich ucieczce z kraju. Dyplom magistra zdobył na uniwersytecie w Michigan. Swoje imperium zbudował wraz z bratem Robertem Lurie (zmarł w 1990 r.). Razem kupowali od zubożałych właścicieli nieruchomości w USA. Bracia w 1968 r. stworzyli korporację inwestycyjną Equity Group Investments z siedzibą w Chicago. W kręgu zainteresowań korporacji znajdują się m.in. firmy z branży obrotu nieruchomościami. W jej skład wchodzą największe w USA: Equity Residential (podnajemca mieszkań), Equity Office Properties Trust (właściciel biur) oraz Equity Lifestyle Properties. Firmy te są notowane na nowojorskiej giełdzie. Zell jest również prezesem i założycielem Capital Trust Inc. – zajmująca się zarządzaniem finansami i aktywami spółka działa na rynku nieruchomości komercyjnych. Firma ta powstała w roku 1997, jej siedziba znajduje się w Nowym Jorku. Jest notowana na giełdzie nowojorskiej pod symbolem CT. Samuel Zell od 1985 r. zarządza Anixter International, największym na świecie dystrybutorem elektrycznych i elektronicznych kabli oraz przewodów. Od roku 2002 obroty spółki wzrosły o ponad 50 proc. i w 2005 r. osiągnęły 4 mld dol., a zyski podwoiły się i przekroczyły 100 mln dolarów. Zell pomógł ufundować wydział nieruchomości w Wharton School of the University of Pennsylvania, a także Zell-Lurie Institute na uniwersytecie w Michigan.
2. Barbara Piasecka-Johnson kosmetyki, dzieła sztuki
Na liście najbogatszych ludzi świata amerykańskiego „Forbesa” z roku 2006 zajmuje 278. miejsce. Jest spadkobierczynią imperium Johnson & Johnson. Urodziła się na Polesiu. Po uzyskaniu dyplomu magistra historii sztuki na Uniwersytecie Wrocławskim pod koniec lat 60. wyjechała do USA. Znalazła pracę jako gospodyni domowa u jednego z właścicieli imperium Johnson & Johnson – Johna Stewarda Johnsona. W roku 1971 została trzecią żoną o ponad 40 lat starszego od siebie Johna. Po śmierci męża i prawnej batalii z jego dziećmi z poprzednich małżeństw dostała w spadku pół miliarda dolarów. Odziedziczyła posiadłość rodzinną Jasna Polana w Princeton w stanie New Jersey (dziś jest tam prywatny klub golfowy) i pakiet akcji J&J. Jest właścicielką jednej z największych na świecie kolekcji dzieł sztuki. Ostatnio jeden z unikatowych mebli ze swoich zbiorów sprzedała księciu Lichtensteinu Hansowi-Adamowi II za 36,7 mln dolarów. Barbara ma rezydencje m.in. w Monte Carlo i Monako. W Polsce jest znana z tego, że pod koniec lat 80. chciała zainwestować w Stocznię Gdańską (do czego nie doszło) oraz z działalności charytatywnej. Pomagała m.in. ofiarom stanu wojennego i domom opieki w Polsce. W Jasnej Polanie co dwa lata organizuje aukcje dobroczynne Art for Autism, których patronem jest książę Monako Albert II. W Polsce jest założycielką i współwłaścicielką Torf Corporation Fabryka Leków – fabryki w Kątach Wrocławskich produkującej m.in. preparat antyrakowy prof. Stanisława Tołpy.
3. Richard Pratt opakowania, recykling
Jest właścicielem Visy Industries, największej na świecie prywatnej firmy produkującej opakowania, papier i zajmującej się recyklingiem. Notowany na 335. miejscu rankingu najbogatszych ludzi świata amerykańskiego magazynu „Forbes”. Richard Pratt urodził się w marcu 1934 r. w Gdańsku. Przed drugą wojną światową wyemigrował do Australii, gdzie jego rodzina zmieniła nazwisko z Przecicki na Pratt. W 1948 r. rodzice Pratta, jego wujek oraz rodzina Feldmanów założyli firmę Visy Board w Melbourne. Zaczęli produkować tekturowe pudełka. Richard pracował w rodzinnej spółce jako handlowiec, jednocześnie kończył studia na uniwersytecie w Melbourne. Po uzyskaniu dyplomu magistra Pratt przyjął angaż w jednym z londyńskich teatrów. W tamtym okresie nie interesował się biznesem, marzył o karierze aktorskiej. W 1969 r., gdy umarł jego ojciec, postanowił wrócić do Australii i przejąć stery w firmie. Wtedy obroty Visy Industries wynosiły zaledwie 5 mln dol., dziś przekraczają 2 mld dolarów. Koncern posiada kilkadziesiąt spółek w Australii, Stanach Zjednoczonych i Nowej Zelandii. Richard jest znany nie tylko jako sprawny biznesmen, ale również jako obywatel zaangażowany w sprawy publiczne. Działa charytatywnie poprzez Fundację Pratta. Został odznaczony Orderem Australii – ważnym australijskim odznaczeniem.
4. David Azrieli architekt, deweloper
Kanadyjski multimiliarder, architekt, deweloper, filantrop. Urodził się w maju 1922 r. w Makowie. Rodziców Azrielego i jego malutką siostrę zamordowano w Auschwitz. Jeden z braci został schwytany przez Sowietów i słuch o nim zaginął, drugi trafił do obozu pracy na Syberii, przetrwał wojnę. David podczas drugiej wojny światowej wemigrował do Palestyny. Studiował architekturę w Technion, Izraelskim Instytucie Technologii w Hajfie, której nie ukończył. W latach 50. wyjechał do Kanady. W 1958 r. w Montrealu założył firmę deweloperską Canpro Investments. Praca w Kanadzie jako szefa i właściciela Canpro Investments przyniosła mu wiele prestiżowych odznaczeń, między innymi ordery Kanady i Quebecu. Zyskał sławę jako twórca Centrum Azrieli w Tel Awiwie – największego na Bliskim Wschodzie kompleksu budynków. W jego skład wchodzą trzy drapacze chmur zwieńczone wieżami z niebieskiego szkła oraz duże centrum handlowe, biura, hotel, kino, amfiteatr, galeria sztuki, SPA i basen. Na jednej z wież na dachu znajduje się lotnisko dla helikopterów. Azrieli w wieku 73 lat powrócił na uczelnię, aby kontynuować studia architektoniczne. Ukończył je na uniwersytecie Carleton i w roku 1997 otrzymał tytuł magistra. Historię życia Azrielego, jego ucieczki z okupowanej Polski, tragedii rodzinnej spisała jego córka Danna w wydanej w 1999 r. biografii „One Step Ahead”.
5. Ruth Parasol rozrywka, hazard
Ruth Parasol majątek zawdzięcza pomysłowości oraz odwiecznej ludzkiej żądzy pieniędzy i seksu. W roku 2006 znalazła się na 428. miejscu rankingu najbogatszych ludzi świata amerykańskiego magazynu „Forbes”. Miliarderka jest córką Szwedki i polskiego emigranta, który w Stanach Zjednoczonych osiedlił się w 1960 roku. Ruth przyszła na świat siedem lat później w San Francisco. Po uzyskaniu dyplomu magistra biznesu na uniwersytecie w San Francisco, a następnie doktoratu rozpoczęła pracę u ojca, który prowadził telefoniczną agencję towarzyską. Doradzała mu w sprawach podatkowych i finansowych. Własny biznes Ruth Parasol założyła w roku 1994, kiedy wylansowała pierwszą internetową stronę pornograficzną. Trzy lata później wpadła na nowatorski pomysł utworzenia kasyna gier w internecie. Tak powstało Starluck Casino Online. Przełomem w hazardowej działalności Ruth było stworzenie wraz z hinduskim partnerem, specjalistą od komputerów, Anuragiem Dikshitem własnego oprogramowania do gier internetowych. Firma rozrastała się w zaskakującym tempie – pod nazwą iGlobalMedia, później PartyGaming. W roku 2001 kasyna Parasol odwiedzało dziennie ponad 3 mln hazardzistów. W czerwcu 2005 r. PartyGaming weszła na londyński parkiet giełdowy, a już we wrześniu została zaliczona do FTSE 100 (indeks akcji 100 największych spółek). W ubiegłym roku jej zysk przekroczył pół miliarda dolarów. Ruth Parasol i jej mąż Russ DeLeon mieszkają na Gibraltarze, gdzie znajduje się siedziba PartyGaming. Wspólnie mają 32 proc. akcji firmy.
