Z błogosławieństwem wszystkich partii politycznych powstaje kartel, który podzieli między siebie rynek telewizyjny w Polsce między TVP, Polsat i TVN.
Abonenci w ostatnich tygodniach przecierali oczy ze zdumienia. Nie za sprawą fantastycznego programu telewizyjnego, lecz wskutek oglądania spektaklu, którzy fundują im decydenci: politycy, urzędnicy i włodarze największych stacji telewizyjnych w naszym kraju.
W ostatnim czasie doszło do bezprecedensowych wydarzeń. Nie tylko ścisłej współpracy opozycji: PiS i SLD za sprawą powołania do Rady Programowej TVP Piotra Gadzinowskiego przez prezesa Andrzeja Urbańskiego.
Czołowi prywatni nadawcy telewizyjni: Polsat i TVN, opowiedzieli się za zachowaniem abonamentu radiowo-telewizyjnego, z którego finansowane są państwowe radio i telewizja. Ponadto Polsat i TVN zgodnie zaproponowały dofinansowanie programu socjalnego budowanego przez rząd w ramach przejścia z nadawania analogowego na nadawanie cyfrowe. Polsat wraz z TVN zdeklarowały że dopłacą do rozdawanych przez państwo dekoderów do odbioru telewizji cyfrowej, jeśli Urząd Komunikacji Elektronicznej zamknie dla konkurencji rynek telewizyjny co najmniej do 2012 r., powierzając im monopol na obsługę nadawania cyfrowego w Polsce. W tym celu kartel TVP-TVN-Polsat, chce pozyskać jeszcze polityków partii rządzącej.
O co toczy się gra
Cyfryzacja oznacza wyłączenie nadajników nadawania analogowego i przejścia w całości na nadawanie cyfrowe. Jest to z jednej strony proces przymusowy, narzucony przez wymogi Komisji Europejskiej wobec nadawców publicznych. Zgodnie z zaleceniami KE, państwa członkowskie powinny wyłączyć nadawanie analogowego do 2012 r. „Sukcesem”, który wynegocjowała sobie Warszawa, jest przedłużenie okresu przejściowego do 2015 r., a może nawet później, bowiem przy obecnej strategii istnieją marne szanse, że uporamy się z cyfryzacją szybko.
Z drugiej strony cyfryzacja jest procesem wymuszanym przez rynek. Postęp technologiczny, podaż nowych programów cyfrowych, zwłaszcza tematycznych (informacyjnych, sportowych, filmowych, pogodowych itd.), powoduje, że starsze technologie wypierane są przez nowsze, tak jak kiedyś obraz kolorowy wyparł obraz czarno-biały, co jest w zasadzie praktyczną realizacją prawa Say’a, mówiącego że to podaż tworzy rynek.
Do tego dochodzi ogromna presja ze strony konsumentów. W Polsce istnieje niesłabnący popyt na nowoczesne telewizory, które umożliwiają odbiór kanałów cyfrowych. W zeszłym roku, Polacy kupili 1,5 mln odbiorników typu plazma czy LCD. Niestety specyfiką rodzimego rynku, że na tych nowoczesnych telewizorach, zwykle oglądamy zwykłe programy tworzone i przesyłane w standardowej rozdzielczości cyfrowej (SD), a nie obrazy tworzone w najwyższej rozdzielczości HD, czyli 1920×1080.
Polski konsument jest wyzyskiwany z jednej strony przez telewizję publiczną, na którą łoży ze swoich podatków, a która nie jest w stanie zapewnić mu usług przyzwoitej jakości (z powodu braku możliwości nadawania w technologii HD TVP straciła wyłączność na transmisję Olimpiady w Pekinie, czego wymagał MKOL). Z drugiej strony, podział rynku telewizji cyfrowej między kilku nadawców, zmusza telewidzów do kupowania płatnego dostępu do marnej jakości sygnału cyfrowego. Za kilka programów w rozdzielczości HD, trzeba jeszcze płacić dodatkowo.
Jak nietrudno zauważyć rodzimym oligopolistom taka sytuacja jest jak najbardziej na rękę. Z jednej strony domagają się więc zamknięcia rynku dla zachowania swojego status quo. Z drugiej zaś, grają na maksymalne osłabienie telewizji publicznej. Innymi słowy zależy im, aby cyfrowa telewizja publiczna była jak najgorszej jakości.
Cyfrowa rzeczywistość
W zasadzie nie ma się czemu dziwić, to naturalne, że firmy prywatne dążą do maksymalizacji swoich zysków. Niemniej w Polsce dzieje się to dzięki wykluczeniu z konkurencji innych graczy, zmowie rynkowej oraz zmuszania konsumentów do korzystania z ograniczonej oferty.
Na tle innych krajów świata Polska jest technologicznym dinozaurem. Najbardziej zcyfryzowanymi krajami świata są Stany Zjednoczone i Japonia. Właśnie tam HD jest już standardem, nie tylko dzięki bardzo bogatej ofercie programowej, ale także dzięki ogromnemu parciu na elektroniczne gadżety takie jak cyfrowe kamery HD, odtwarzacze Blue-Ray i inne.
Nad cyfryzacją Europy czuwa tradycyjnie Komisja Europejska, ale poszczególne rządy mają w tym zakresie pełną autonomię. Rynek cyfrowy rozwija się tak dynamicznie, że nie nadążają za nim analitycy. Najpopularniejszym sposobem odbioru telewizji cyfrowej w Europie jest odbiór satelitarny. Według szacunków Instytutu Globalizacji ok. 50 mln gospodarstw domowych w Europie odbiera telewizję cyfrową poprzez satelitę.
W Wielkiej Brytanii państwowa BBC udostępniła platformę FreeSat, obejmującą 40 bezpłatnych kanałów, dostępnych 98 proc. populacji drogą satelitarną. Właśnie w jej ślady powinna pójść TVP. Jeśli myśli się poważnie o prywatyzacji telewizji publicznej w przyszłości, należy stworzyć jak najbardziej wartościową i konkurencyjną publiczną platformę cyfrową. Warto zauważyć, że gdyby TVP uruchomiła nieodpłatną platformę z programami HD na wzór BBC, konkurencji nie pozostałoby nic innego, niż zrezygnować z pobierania haraczu za dostęp do telewizji.
Podobnie stało się we Francji. Tamtejsza TNTSAT oferuje niekodowany dostęp nie tylko do 30 kanałów francuskojęzycznych, lecz także do 150 programów telewizyjnych z innych krajów oraz 160 stacji radiowych z całego świata.
Z punktu widzenia podatnika najtańszą i najbardziej skuteczną metodą budowania platformy cyfrowej jest cyfryzacja satelitarna. Pozwala ona na szybki start, zasięgiem obejmuje cały kraj, a co najważniejsze, koszty jej uruchomienia są nawet 10-krotnie niższe, niż budowa nadawania naziemnego, sprawdzającego się wyłącznie w przypadku aglomeracji.
Telewizyjny układ
Obecny układ na rynku telewizji cyfrowej jest zdominowany przez kilku graczy. Największą ilością abonentów może poszczycić się debiutujący właśnie na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych Cyfrowy Polsat z ponad 2 mln rzeszą abonentów. Na drugim miejscu, z o połowę mniejszą widownią, plasuje się Cyfra +, a dopiero 300 tys. abonentów uzbierała od października 2006 r., tvnowska platforma „n”. Na konkurencję jest więc sporo miejsca, a właściwie można powiedzieć, że konkurencja dopiero ma szansę się rozpocząć, podobnie jak dzieje się to obecnie na rynku telefonii komórkowej.
Aby zdominować rynek telewizji cyfrowej, Polsat i TVN utworzyły oddzielną spółkę Polski Operator Telewizyjny. POT bierze czynny udział w lobbowaniu, aby tylko ta firma była operatorem dwóch multipleksów, dzięki którym będzie nadawany sygnał cyfrowy. Stąd walka przeciw prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej – Annie Streżyńskiej, która chciałaby wystawić drugi z multipleksów na przetarg.
Trzeci multipleks, dostępny dla konkurencji, miałby zostać uruchomiony dopiero po 2012 r., gdy obecni gracze, w pełni zdominują rynek cyfrowy w Polsce. Operatorzy namawiają także, aby telewizja publiczna nie zawracała sobie głowy budowaniem telewizji satelitarnej i ograniczyła swoje nadawanie do nadawania naziemnego. Byłoby to bardzo obciążające dla podatnika, gdyż technologia naziemna ma liczne ograniczenia technologiczne w zakresie zasięgu oraz interaktywności. Jest też bardzo droga i mniej wydajna.
Operatorzy dopingują więc TVP do dziadostwa czyli do nadawania tylko programów najniższej jakości (SD) oraz na skoncentrowaniu się na promocji programu socjalnego wokół cyfryzacji. Chodzi o 200 tys. najuboższych, których nie stać na samodzielne nabycie dekodera do odbioru telewizji cyfrowej. Rząd planuje dotowanie dekoderów, a operatorzy zdecydowali się dopłacić do interesu po połowie. Zapewne wiedzą, co robią.
Konkurencja zamiast socjalu
Rząd działa jednoznacznie na niekorzyść podatnika. Buduje się socjalną telewizję cyfrową marnej jakości, maksymalizując koszt dotarcia sygnału cyfrowego do końcowego użytkownika, nie licząc się z wydatkami oraz potęgując dwuznaczne sytuacje korupcjogenne, czy to przy targach z multipleksami, czy poprzez planowanie dotowanie dekoderów. Przecież najprostszym sposobem ograniczenia społecznych kosztów cyfryzacji mogłoby być stworzenie ulgi cyfryzacyjnej – odpisu od podatku wydatków na zakup dekodera. W ten sposób producenci konkurowaliby między sobą o klienta, a nie walczyliby o przychylność dopuszczających ich do rynku decydentów.
Zakładając realistycznie, że TVP nie zostanie rychło sprywatyzowana (co nie przekreśla tego, że jest to bardzo cenna marka), nadawca publiczny powinien stworzyć jak najbardziej konkurencyjną platformę cyfrową, po najniższych kosztach dla podatnika. Niestety działania ze strony zarządu publicznej telewizji najprawdopodobniej spowodują, że działaniami w tej instytucji znów zainteresuje się prokuratura. Do prasy trafił niedawno list otwarty jednego z pracowników TVP, w którym zwraca uwagę na liczne nieprawidłowości i niszczenie wartości rynkowej firmy.
TVP zamówiła co prawda system do nadawania w systemie Direct-to-Home (DTH), lecz wyłącznie w zakresie wysyłania sygnału. W jaki sposób abonenci będą odbierali sygnał cyfrowy z satelity tego nie wie nikt. Natomiast wiarygodny projekt cyfryzacji powinien zawierać publicznie dostępną kalkulację budowy platformy satelitarnej, łącznie z jej wszystkimi aspektami. Zwłaszcza, gdy planuje się wydać na ten cen 2 miliony euro.
Między czasie Andrzej Urbański, Piotr Walter i Zygmunt Solorz-Żak zaczęli wspólnie wywierać naciski na prominentnych polityków Platformy Obywatelskiej, w tym na marszałka sejmu Bronisława Komorowskiego. Wkrótce okaże się, czy za poparcie rządzących partii, czołowe stacje otrzymają promesę zamknięcia rynku telewizyjnego na konkurencję, czy prezes UKE Anna Streżyńska okaże się na tyle silna i niezależna, aby przeforsować komercyjną sprzedaż obsługi jednego z multipleksów na zasadzie publicznego przetargu.
Druga możliwość jest szansą nie tylko na ubogacenie rynku medialnego. Gdy zwiększy się konkurencja zyskają głównie konsumenci, poznając jakie naprawdę zalety niesie za sobą cyfrowa telewizja.
Tomasz Teluk
