Z raportu Najwyższej Izby Kontroli wynika, że w ostatnich latach coraz więcej samorządów decyduje się na drogie pożyczki w tzw. parabankach lub wykorzystuje operacje finansowe inne niż kredyty i pożyczki bankowe oraz emisje obligacji, co często związane jest ze współfinansowaniem projektów realizowanych z wykorzystaniem dotacji unijnych i prowadzi do nadmiernego zadłużenia.
„Samorządy korzystały z operacji finansowych innych niż kredyty i pożyczki bankowe oraz emisja obligacji, ponieważ ich sytuacja finansowa często uniemożliwiała uzyskanie tradycyjnego finansowania bankowego. Operacje te pozwalały na obejście mechanizmów ostrożnościowych i pozyskanie środków na projekty unijne lub kontynuowanie rozpoczętych projektów inwestycyjnych. Jednak bardzo często korzystanie z usług tzw. parabanków wiązało się z ponoszeniem przez samorządy kosztów istotnie przewyższających koszty rynkowe i prowadziło do nadmiernego zadłużania, a w skrajnych wypadkach do tzw. pętli zadłużania” – czytamy w informacji NIK.
W badanych przez NIK gminach poniesione łączne koszty całkowite operacji niestandardowych przewyższały średnio o blisko 23 procent koszty referencyjnego kredytu bankowego na warunkach rynkowych. W poszczególnych jednostkach różnice te wynosiły od 13 do nawet 70 procent. W dziewięciu samorządach (Bielice, Bierutów, Krośnice, Łazy, Osiek, Ostrowice, Pątnów, Przemków, Rewal) negatywnie oceniono legalność trybu uzyskiwania finansowania. Nieprawidłowości polegały na naruszaniu obowiązujących przepisów przy zaciąganiu zobowiązań i zasad podejmowania decyzji o przeprowadzeniu operacji finansowych. Osiem skontrolowanych samorządów (Aleksandrów Łódzki, Bielice, Bierutów, Krośnice, Łazy, Ostrowice, Pątnów, Rewal) nierzetelnie przedstawiło w sprawozdaniach finansowych dane dotyczące wielkości długu lub jego kosztów. Ponadto niepełny był nadzór organów wykonawczych nad zapewnieniem płynności finansowej samorządów (Dąbrowa Górnicza, Warszawa, Aleksandrów Łódzki, Ząbki, Łazy).
NIK wskazuje, że w związku z aktualną unijną perspektywą finansową 2014-2020 prawdopodobnie jeszcze większa będzie skłonność samorządów do zwiększenia wykorzystania niestandardowych operacji finansowych oferowanych przede wszystkim przez pozabankowe instytucje finansowe. Będzie to groźne dla sytuacji finansowej samorządów także dlatego, że koszty z nimi związane są zazwyczaj istotnie wyższe od kosztów obsługi kredytów i pożyczek bankowych lub wykupu obligacji. W konsekwencji będą pogłębiać pogorszenie sytuacji finansowej.
Zdaniem NIK należy wzmocnić mechanizmy zapobiegające niekontrolowanemu wzrostowi zadłużenia. W ocenie NIK minister finansów powinien zobligować samorządy do wykazywania w sprawozdawczości zobowiązań kreowanych przez niestandardowe operacje finansowe. Ważne będzie także przygotowanie zmian zasad sposobu obliczania indywidualnego wskaźnika zadłużenia samorządów tak, aby również te zobowiązania podlegały rygorom ostrożnościowym.
Źródło: NIK
Fot. T. Cukiernik
