Niedawno rozmawiałem z pewnym profesorem – z raczej zaprzyjaźnionych z nami kręgów. Gdy rozmowa zeszła na próbę obrabowania OFE, zajął stanowisko zapewne popularne: „Lepiej, że pieniądze są w ZUS-ie, bo tam przynajmniej są pewne, a te firmy prowadzące OFE to jakieś podejrzane”. Ta ostatnia uwaga na ogół jest słuszna. Całość jednak pokazuje, z jakim niezrozumieniem spotyka się cała sprawa w społeczeństwie – nawet profesorskim. Bo też jeśli 70% „obywateli” nie rozumie treści dziennika telewizyjnego – to jak można oczekiwać, że choć 5% zrozumie, o co właściwie chodzi z tymi OFE?
Ja spróbuję tak elementarnie wyjaśnić w czym rzecz.
Ubezpieczenia (robotnicze) wprowadził, jak wiadomo, śp. Otton von Bismarck, argumentując – co przypomniał p. Krzysztof Habich – że jest to dobra inwestycja, bo powstrzymuje rewolucję. Jednakże oznaczało to ugięcie się pod naciskiem socjalistów, a – jak wiadomo – gdy Czerwonym dać mały palec, to za chwilę zeżrą całą rękę, a potem wyżrą mózg. Socjalizm jest skondensowanym Złem – i nie wolno uznać, że mała dawka socjalizmu jest dobra, bo za chwilę trzeba będzie uznać, że w takim razie większa dawka jest lepsza. Co się właśnie stało. Bismarck kupił spokój w monarchii na kilkanaście lat, a skutkiem był upadek i Cesarstwa Niemiec i praktycznie wszystkich monarchij – a na pewno upadek ustroju wolnorynkowego. Bo kapitalizm opiera się na zasadzie „dobrobyt pochodzi z ryzyka”, a socjaliści za jedną z podstawowych wartości uważają brak ryzyka. Inna sprawa, że ubezpieczenia miały dotyczyć tylko części robotników; Bismarckowi nie przyszło do głowy, że ubezpieczeni – i to pod przymusem – będą „wolni” przedsiębiorcy!
Otóż początkowo na fundusz ubezpieczeń wpływały składki – i z tych składek (oraz składek tych, którzy nie dożyli odpowiedniego wieku) finansowano emerytury. Z czasem rządy coraz chętniej sięgały do funduszy emerytalnych – i w efekcie doszliśmy do stanu, w którym żadnych funduszy nie ma! Socjaliści zaczęli więc bredzić o jakiejś „umowie międzypokoleniowej” – jak gdyby „pokolenie” wybierało sobie przedstawicieli, którzy zawierali jakieś umowy z przedstawicielami innego „pokolenia”. W praktyce oznaczało to, że młody człowiek musi pod przymusem płacić podatek (nazywany „składką”), z którego (potrącając koszty i podatki) finansowano emeryturę jego dziadkowi, a jemu obiecywano, że tak samo obrabuje się jego wnuka.
Idea OFE szła w dobrym kierunku. Młody człowiek miał płacić na fundusz, który byłby niejako „jego” (acz pozostawiono tu wiele niedopowiedzeń…). Mniejsza z tym, skąd te pieniądze miały pochodzić i w jakiej wysokości – ważne, że zaczęły być gromadzone. Choć socjaliści celowo tak planowali system ubezpieczeń, by nie można już było zeń wyjść – podjęto próbę. Gdyby po jakichś 50 latach roszczenia emerytów były pokryte zasobami w OFE, skończyłby się „międzypokoleniowy wyzysk”, a nawet można by pomyśleć o łatwej i prostej likwidacji tego systemu. Ze składkami wpłacanymi do ZUS nie ma problemu, bo są natychmiast wypłacane innym. Tu jednak trzeba było składkami gospodarować – a to ogromne pieniądze (7,5%!). Wiadomo, że urzędnik państwowy źle dba o powierzony mu majątek. Utworzono więc OFE, które miały konkurować ze sobą o klienta – i inwestować te pieniądze.
Uczyniono jednak kilka błędów.
Po pierwsze: nie powiedziano jasno, że zarobki FFZ (firm zarządzających) zależą od zysku. Jeśli OFE uzyska taki zysk jak średni procent bankowy, to FZ nie dostaje nic – bo po co mam płacić komuś, bez kogo mógłbym się obejść, wpłacając po prostu pieniądze do banku?! Jak zarobi więcej – to odpowiedni procent.Po drugie: OFE ustawowo musiały inwestować w reżymowe obligacje; to automatycznie likwidowało 60% konkurencyjności między OFE. Po trzecie: FFZ były wybierane mniej więcej tak samo jak „Narodowe Fundusze Inwestycyjne” w tzw. „Programie Powszechnej Prywatyzacji”, który okazał się totalna klapą. Prawo do bycia FZ otrzymywali „sami swoi” – i efekt był łatwy do przewidzenia. Z tym, że klapa OFE jest znacznie większa niż klapa PPP.
Tym niemniej te 7,5% było wpłacane nie na konta FFZ, lecz na konta OFE, zaś FFZ tylko miały te pieniądze pomnażać, a potem z tych funduszy wypłacać emerytury. Jeśli więc Władzuchna postanowiła, że będzie wpłacać do OFE nie 7,5% lecz 2,5%, to obrabowywała nie FFZ – lecz przyszłych (a nawet nielicznych już obecnych) emerytów. Bo niby jak FFZ maja wypłacać emerytom należne emerytury, jeśli będą miały trzy razy mniej pieniędzy?! Na razie tego nie widać, bo obecnie płaci się nielicznym emerytom.
Jednak OFE zaczną wyczerpywać się szybciej – i za 10-15 lat okaże się, że pieniędzy nie ma. Tyle że Władzuchna, która od lat dopłaca do ZUS, nie ma już na dalsze dopłaty, więc obrabowuje OFE – a co będzie za 15 lat? Na pewno nie rządy PO z PSL! Więc co ICH to obchodzi? To znaczy może i obchodzi, ale potrzeby bieżące są ważniejsze. Kupują za to brak rewolucji dzisiaj…
Jeśli więc dziś „Rząd” oskarża p. prof. Leszka Balcerowicza, że działa jako płatny agent którejś z FFZ (bo ich zarobki też na tym jakoś ucierpią), to może to być i prawdą – ale nie ma w tym nic złego, bo p. profesor działa też jednocześnie w interesie obrabowywanych emerytów. Tu akurat ten interes jest całkowicie zbieżny. Urzędnik targowiska jest płatny od zysku targowiska – ale jeśli walczy z próbą nałożenia na targowisko podatku, to działa też w interesie wszystkich kupujących na targu! Tak więc OFE to dziecko planowane – i niestety poronione wskutek wynajęcia fatalnych akuszerów. Można je zlikwidować, ale trzeba by czymś zastąpić – albo podjąć się brutalnej likwidacji systemu ubezpieczeń.
Propozycja „Rządu” to cofnięcie nas do epoki Gierka. Chcieliśmy wyjść z pułapki ubezpieczeń, lecz wybrano złych przewodników – i (w 2/3) cofnęliśmy się. Czy jeszcze ktoś podejmie jakąś próbę, zanim zaczniemy w tej pułapce zdychać z głodu?
