Panowanie Stanisława Augusta: Orzeł i Ciołek

REKLAMA

Od góry: Godło Polski z czasów panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego; Orzeł z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego; Kanoniczna forma herbu Ciołek; Herb Ciołek Torelli po nadaniu Indygenatu i herbu Ciołek w 1569 r.
Panowanie Stanisława Augusta naznaczone było piętnem wpływów dyplomacji rosyjskiej, w krótkich okresach przerywanych zamysłami restuytucji suwerennego państwa. Z początku wyrazicielem woli Katarzyny II był to ambasador Mikołaj Repnin, później Otto Magnus von Stackelberg. Plan Repnina przewidywał wprowadzenie do Polski 40 tys. żołnierzy rosyjskich jako obrońców wiary innowierców, którzy zawiązali sprowokowane konfederacje w Słucku i Toruniu oraz katolicką w Radomiu. Sejm złożony z delegatów konfederackich przegłosował założenia podyktowane przez Repnina, jak również przywrócił liberum veto, zniesione przez sejm konwokacyjny w 1764 r.

Protestujących senatorów – Wacława i Seweryna Rzewuskich oraz biskupa Kajetana Sołtyka wywieziono na pięć lat do Kaługi. Reakcją szlachty był wybuch konfederacji barskiej. Zakładała ona obalenie Poniatowskiego i osadzenie na tronie Wettina oraz przywrócenie wszystkich praw sprzed sejmu konwokacyjnego. Konfederacji sprzyjała Francja i Turcja. Ta ostatnia wypowiedziała nawet Rosji wojnę w obronie swobód szlacheckich w Polsce. 3 XI 1771 r. konfederaci barscy uprowadzili króla z Warszawy,
ale nie wiedząc, co z nim począć, porzucili w zagrodzie chłopskiej pod Młocinami. Po kilku godzinach król powrócił o własnych siłach do miasta. W 1773 r. Sejm uchwalił umówiony pomiędzy Rosją, Prusami i Austrią I rozbiór Polski.

REKLAMA

10 X 1788 r. rozpoczął się Sejm Wielki, zwany Czteroletnim. Aby go zwołać w trybie skonfederowanym, zgodę musiał wyrazić ambasador Rosji w Polsce – Otto Magnus von Stackelberg. Do najważniejszych jego uchwał należały: pozbawienie szlachty-gołoty prawa uczestniczenia w sejmach, ustanowienie prawa o miastach, umożliwienie mieszczanom nabywania ziemi, likwidację jurydyk i scalenie miast, ustawa rządowa zwana Konstytucją 3 Maja, zaręczenie Obojga Narodów – czyli scalenie Polski i Litwy w jeden organizm państwowy.

14 V 1792 r. zawiązała się konfederacja targowicka, mająca za zadanie obalić uchwały Konstytucji 3 Maja. Krótkotrwała wojna w jej obronie i przystąpienie króla do targowicy spowodowały II rozbiór Polski, w którym kraj utracił większą część Litwy i Ukrainę oraz Wielkopolskę. Austria nie uczestniczyła w rozbiorze. Bezpośrednią przyczyną podpisania przez króla II rozbioru był jego olbrzymi dług sięgający 36 mln. zł., zaciągnięty u bankiera warszawskiego Jana Treppera, który zobowiązała się spłacić caryca Katarzyna II.

12 III 1794 r. na rynku krakowskim Tadeusz Kościuszko rozpoczął insurekcję mającą za zadanie oswobodzić państwo spod okupacji wojsk zaborczych i przywrócić konstytucję. 4 XI gen. Suworow zdobył Pragę, urządzając w niej rzeź ludności. Następnego dnia Warszawa skapitulowała, a zakończenie insurekcji nastąpiło po złożeniu broni pod Radoszycami 17 XI 1794 r.

25 XI 1795 r. król Stanisław August Poniatowski abdykował na rzecz cesarzowej Wszechrusi Katarzyny II. Zmarł 12 II 1798 r. w Petersburgu Polska jako samodzielne Państwo zniknęła z mapy świata na 123 lata z krótką przerwą na Księstwo Warszawskie – 8 lat i Królestwo Polskie Powstania Listopadowego – 9 miesięcy Rodzina Poniatowskich wywodzi się z włoskiego rodu Torellich, przybyłych do Polski w XVI w.

W 1569 r. na sejmie lubelskim Pomponiusz Torelli otrzymał indygenat i herb Ciołek a poprzez związek z rodziną Poniatowskich herbu Szreniawa przejęli oni dobra w Poniatowie. Ciołek przedstawia młodego, czerwonego byczka na białym tle (w klejnocie pół byczka stojącego na tylnych nogach). Pochodzenie herbu ma wywodzić się z czasów przedlechickich, kiedy za czasów cesarza Probusa (III wiek) Rzymianie od plemienia Sarmatów zrabowali stada bydła i pognali je aż do Galii. Sarmaci odzyskali stada, a inicjator całego przedsięwzięcia otrzymał ten znak jako swój. Ponoć Lech, nim przyjął za swój znak orła, wywodził się z Ciołków. Gdyby ta zawarta w „Herbarzu” Niesieckiego legenda była prawdziwa, to początek i koniec królestwa polskiego sprowadzałby się do jednego tylko rodu Ciołków – Piastów. Inna legenda wywodzi herb od włoskiego rodu Witeliuszów, z kórych pochodzić miał trzeci biskup gnieźnieński, Robert, władający diecezją w latach 972–996, po nim nastał św. Wojciech. Herb Torellich-Ciołków przedstawia węża w koronie pożerającego dziecko na białym tle i lwa z koroną na głowie na tle złotym, ułożonych na przemian w szachownicę dwudzielną. W polu sercowym znak Ciołka.

REKLAMA