Pandemia COVID-19 wykazała słabości polskiego systemu ochrony zdrowia. Jak wyeliminować je w przyszłości zastanawiali się uczestnicy debaty z cyklu „Healthcare Policy Summit” pod tytułem „Choroby zakaźne – diagnostyka, profilaktyka i leczenie”. Uczestnikami spotkania byli m.in. pandemiczni eksperci i decydenci – wiceszef MZ Waldemar Kraska, prof. Andrzej Horban, dr Paweł Grzesiowski czy prof. Robert Flisiak.
Pandemiczni eksperci oraz przedstawiciele instytucji publicznych dyskutowali w formule okrągłego stołu na temat skutecznej i szybkiej diagnostyki oraz opieki nad pacjentem według zasady „test to treat”, czyli szybkiego dostępu do leczenia po zdiagnozowaniu zakażenia. Przypomniano również, że za dwa miesiące rusza program szczepień przeciw HPV. Niezbędna jest także szeroka edukacja oraz zmiana świadomości w obszarze chorób zakaźnych.
Ogłoszona pandemia przyczyniła się do powstania długu zdrowotnego w wielu obszarach, takich jak kardiologia czy onkologia. O sposobach poprawy systemu opieki zdrowotnej, aby lepiej leczyć pacjentów w przypadku kolejnych „stanów pandemicznych”, dyskutowali „eksperci” podczas debaty zorganizowanej przez Instytut Rozwoju Spraw Społecznych.
– W skutecznej walce z pandemią, która przecież nadal trwa, bardzo ważna jest szeroka diagnostyka. Dlatego zdecydowaliśmy, aby testy chorób oddechowych były ogólnodostępne w POZ oraz refundowane. Testy sprawdzają się, gdyż są coraz dokładniejsze – powiedział Waldemar Kraska, sekretarz stanu w pandemicznym Ministerstwie Zdrowia. Dodał też, że należy przesunąć leczenie pacjenta z poradni specjalistycznej do POZ.
– Nie w każdym przypadku pacjent musi być wysyłany do poradni. Na takie działanie, tj. możliwość wykonania dodatkowych badań diagnostycznych w POZ, przeznaczyliśmy dodatkowe środki – kontynuował Kraska.
Z kolei Maciej Miłkowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia, przypomniał, że resort stara się dokładnie analizować wydatki. – W tym roku nie mieliśmy efektów gorszych w przypadku COVID-19, niż na przykład w Niemczech, ale na pewno było taniej – stwierdził wiceminister, wskazując, że zachodni sąsiedzi Polski wydawali na testy ok. 3 mld euro miesięcznie.
– Budżet dla jednostek Podstawowej Opieki Zdrowotnej w sprawach testowania jest wystarczający, ale jeżeli będziemy rozszerzali badania, budżet będzie podwyższany – zadeklarował Maciej Miłkowski.
Prelegenci podkreślali, iż kluczowym elementem ograniczenia rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych są badania przesiewowe. Na programy skriningowe powinny znaleźć się odpowiednie środki finansowe. – Decyzja kierunkowa w sprawie wykonywania testów w kierunku HIV w POZ została podjęta, ostatecznie to rozwiązanie nie jest jeszcze wprowadzone – mówił minister Maciej Miłkowski.
Prof. Horban o lekach i profilatyce
Prof. Andrzej Horban, konsultant krajowy w dziedzinie chorób zakaźnych, wskazywał na niski poziom wiedzy o zagrożeniach pandemicznych w społeczeństwie. – Kluczowe są działania profilaktyczne, komunikacja i edukacja. Trzeba budować świadomość o rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, ale także przypominać, że mamy leki antywirusowe, które działają. To jest postęp, który udał nam się w ostatnich miesiącach – przypomniał pandemiczny ekspert.
Uczestnicy debaty mówili o skutkach mniemanej pandemii – zarówno tych ekonomicznych, społecznych, jak i zdrowotnych – które Polacy odczuwają do dziś.
– Coraz bardziej zaczynamy też dostrzegać zagrożenie, jakie sprawiają inne choroby zakaźne, takie jak wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV), zakażenie wirusem grypy, HPV czy HIV – mówił prof. Jarosław Pinkas, konsultant krajowy w dziedzinie zdrowia publicznego i były szef GIS.
Uchodźcy z Ukrainy
Dodatkowo duże znaczenie w rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych ma kryzys migracyjny w postaci napływu obywateli Ukrainy. Z danych epidemiologicznych wynika, że częstość występowania chorób zakaźnych, takich jak gruźlica, HIV/AIDS i wirusowe zapalenie wątroby typu C, jest na Ukrainie znacznie wyższa, niż w krajach Unii Europejskiej. Badania przesiewowe oraz szybka diagnostyka chorób zakaźnych mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia rozprzestrzeniania się infekcji.
Temat zakażeń oraz diagnostyki HIV był jednym z wątków dyskusji wśród uczestników debaty. Dr Anna Marzec-Bogusławska, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS, przypomniała, że dzięki finansowaniu przez Ministerstwo Zdrowia w Polsce od lat 90. działa systematycznie rozwijana sieć punktów konsultacyjno-diagnostycznych, gdzie specjaliści bezpłatnie i anonimowo bez skierowania mogą wykonać testy w kierunku HIV. Punkty stanowią modelowy przykład współpracy pomiędzy stroną rządową i organizacjami pozarządowymi.
– Obecnie na rynku jest dostępna cała gama wyrobów medycznych do samodzielnego testowania się w kierunku HIV – powiedział dr Paweł Grzesiowski, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. walki z COVID-19 oraz dyrektor Centrum Medycyny Zapobiegawczej i Rehabilitacji w Warszawie. – Następuje zmiana podejścia, że to pacjent samodzielnie może się zbadać, ale wyniki wykonanego testu powinny być dostępne w systemie. Bez badania potwierdzającego rozpoznanie, nie da się skutecznie leczyć – dodał pandemiczny ekspert.
– Pamiętajmy, że pewne choroby zakaźne, na przykład odra czy polio, mogą wrócić i powinniśmy sobie z tego zdawać sprawę – zaznaczył prof. Krzysztof Tomasiewicz, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. – Warto pamiętać, że powikłania chorób zakaźnych generują ogromne koszty. Dlatego tak istotna jest edukacja, zwłaszcza w kwestiach obowiązkowych szczepień – podkreślił, przypominając, iż takie szczepienia ma wykonane 90 proc. Polaków.
Jeszcze niejedna pandemia
Wszyscy prelegenci zgodzili się, że przed społeczeństwem jeszcze niejedna pandemia, dlatego warto wyciągnąć wnioski oraz dobrze się do nich przygotować. Bazując na doświadczeniach ostatnich trzech lat, wiadomo, jak ważna jest skuteczna diagnostyka, a także odpowiednia prewencja, szybkie włączanie leczenia oraz opieka nad pacjentem.
