Polska w najnowszej edycji Nanny State Index z 2023 r. znajduje się na niechlubnym 9. miejscu pierwszej dziesiątki krajów z najwyższym poziomem obciążeń z tytułu podatków nakładanych na wyroby alkoholowe, tytoniowe, e-papierosy oraz wybrane produkty spożywcze – na przykład słodzone napoje.
Nanny State Index (NSI) to ranking najgorszych miejsc w Unii Europejskiej do jedzenia, picia, palenia i używania e-papierosów. Inicjatywa została uruchomiona w marcu 2016 roku i była hitem medialnym w całej Europie. Jej twórcą jest Christopher Snowdon z Institute of Economic Affairs wraz z partnerami z całej Europy. Raport opublikowany został przez EPICENTER.
Niemcy po raz kolejny zajęły pierwsze miejsce jako najbardziej wolnościowy kraj w Europie, z najmniejszą liczbą „niańczących” przepisów. Czechy i Włochy zajmują kolejno drugie i trzecie miejsce, jeśli chodzi o liberalne podejście do wyboru stylu życia przez obywateli. Nowy kraj w Indeksie, Turcja, jest obecnie najmniej wolnościowym krajem w Europie, jeśli chodzi o zakazywanie, opodatkowanie i regulowanie konsumpcji żywności i napojów bezalkoholowych, alkoholu, tytoniu i e-papierosów. Norwegia i Litwa zajęły drugie i trzecie najgorsze miejsce w tegorocznym Indeksie.
Główne wnioski płynące z raportu:
- Większość krajów europejskich nadal rozszerza zakres i ilość paternalistycznych interwencji w codzienne życie swoich obywateli, poprzez zakazy, podwyżki „podatków od grzechu” (ang. sin tax) i szeroko zakrojoną biurokratyczną zgodność w sektorach uznanych za szkodliwe.
- Liczba krajów, które obecnie nakładają podatki „od grzechu” na słodkie napoje, podwoiła się z pięciu w 2017 r. do dwunastu w 2023 r., a w większości krajów podatki od słodkich napojów obejmują również sztucznie słodzone napoje.
W niektórych krajach wprowadzono nowe utrudnienia w zakupie alkoholu. W Irlandii, Szkocji i Walii ustanowiono ceny minimalne, na Litwie podniesiono dopuszczalny wiek spożywania alkoholu, a w Irlandii wprowadzono bariery wizualne dla ekspozycji alkoholu. - Węgry pozostają najgorszym krajem pod względem opodatkowania żywności i napojów bezalkoholowych. Polska ma najwyższy podatek od napojów gazowanych po uwzględnieniu dochodu.
- Litwa, Norwegia i Finlandia mają najwyższe podatki od alkoholu w stosunku do średnich dochodów. Z drugiej strony, Niemcy, Czechy i Włochy mają łagodniejsze przepisy dotyczące alkoholu, co pomaga im pozostać najbardziej leseferystycznymi krajami pod względem regulacji dotyczących stylu życia.
- Pomimo stale rosnącego tempa paternalistycznych regulacji dotyczących stylu życia, istnieje niewiele dowodów na to, że taka polityka jest skuteczna. W raporcie nie znaleziono korelacji między surowszymi przepisami dotyczącymi picia, jedzenia, palenia i waporyzacji a oczekiwaną długością życia.
- Zamiast mikroregulować zachowania konsumentów, decydenci powinni skupić się na wzroście gospodarczym i dobrobycie, aby osiągnąć deklarowany cel poprawy zdrowia swoich obywateli.
Nanny State Index (NSI) to zestawienie najlepszych i najgorszych krajów europejskich pod względem jedzenia, picia, palenia i waporyzacji, wykorzystujące system punktowy do uszeregowania 30 krajów w czterech kategoriach (żywność i napoje bezalkoholowe, alkohol, e-papierosy, tytoń).
W Polsce omówienie raportu, z prezentowanymi powyżej wnioskami, przygotował Warsaw Enterprise Institute. Indeks Nanny State Index jest dostępny tutaj.
