Wywłaszczenie skutkuje odebraniem praw do nieruchomości z zamiarem realizacji określonego celu publicznego. Działanie to możliwe jest wyłącznie za odszkodowaniem, którego wysokość ustala się na podstawie wartości przedmiotu wywłaszczenia. Przeczytaj dzisiejszy artykuł i poznaj podstawowe informacje o wywłaszczeniu.
Czym jest wywłaszczenie?
Artykuł 21 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej przewiduje, że odebranie praw do nieruchomości może nastąpić wyłącznie ze względu na cele publiczne (np. drogi, lotniska, koleje). Ustawa o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 r. doprecyzowuje tę definicję, wskazując, że wywłaszczenie to pozbawienie praw do nieruchomości (np. własności, użytkowania wieczystego) na rzecz Skarbu państwa lub samorządu terytorialnego.
Nieruchomość, która już należy do Skarbu Państwa, nie może zostać wywłaszczona. Nie dotyczy to sytuacji pozbawienia praw użytkowania wieczystego czy innych praw rzeczowych obciążających taką nieruchomość.
Co może podlegać wywłaszczeniu?
Ustawa o gospodarce nieruchomościami wskazuje, że przedmiotem wywłaszczenia może stać się zarówno cała nieruchomość, jak i jej fragment. Typ działki lub budynku nie stanowi ograniczenia: może to być teren rolny, fabryka, dom jednorodzinny, budynek wielorodzinny lub inny obiekt. Tym samym, wywłaszczenie często oznacza utratę miejsca zamieszkanego przez daną rodzinę od pokoleń lub wiąże się z utratą źródła dochodu.
Jak ustala się wysokość odszkodowania?
Polskie prawo nie przewiduje wywłaszczeń bez odszkodowania. Konstytucja mówi o „słusznym odszkodowaniu”, jednak interpretacja tego pojęcia bywa zróżnicowana. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 20 lipca 2004 r. (SK 11/02) podkreślono, że odszkodowanie nie musi odpowiadać pełnej wartości odtworzeniowej utraconego dobra. Organy administracyjne, ustalając kwotę, biorą pod uwagę różne czynniki, w tym obciążenia dla budżetu państwa.
Podstawą do ustalenia wysokości odszkodowania jest dla organu administracji operat szacunkowy – profesjonalna opinia rzeczoznawcy majątkowego dotycząca wartości nieruchomości. Aktualne regulacje nakazują uwzględniać przy tym zarówno obecne, jak i przyszłe przeznaczenie nieruchomości (zgodne z celem wywłaszczenia). Przy ustalaniu finalnej kwoty odszkodowania wybiera się wyższą wartość.
Osobie wywłaszczanej przysługuje prawo do odwołania się od decyzji o odszkodowaniu – ma to sens, gdy naruszono przepisy i jest ono zaniżone. W przypadku nieuwzględnienia odwołania, można skierować skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Ostatecznie istnieje też możliwość skarżenia kasacyjnego do Naczelnego Sądu Administracyjnego.