Premier Mateusz Morawiecki zaprosił Swiatłanę Cichanouską na spotkanie Grupy Wyszehradzkiej, które w piątek odbyło się w Lublinie. Nie poinformował jednak o tym partnerów z Czech, Słowacji i Węgier. Ostatecznie liderka białoruskiej opozycji nie wzięła udziału w spotkaniu, bo weto postawił premier Czech Andrej Babis.
Jeszcze w czwartek po południu na Forum Ekonomicznym w Karpaczu Cichanouska w rozmowie z dziennikami poinformowała, że weźmie udział w spotkaniu premierów Grupy Wyszehradzkiej. Na zaproszenie premiera Morawieckiego.
Choć jednym z tematów omawianych podczas V4 miała być sytuacja na Białorusi, to nie do końca wiadomo, dlaczego miałaby wziąć w nim udział Cichanouska, która ani oficjalnie nie pełni żadnej funkcji państwowej, ani Białoruś nie należy do Grupy Wyszehradzkiej. Zdziwieni takim obrotem spraw byli również pozostali przedstawiciele V4, a szczególnie premier Czech.
Skandal dyplomatyczny
Babis postawił zdecydowane weto i nie zgodził się, by Cichanouska uczestniczyła w spotkaniu V4. Według Witolda Jurasza, prezesa Ośrodka Analiz Strategicznych, oraz portalu dennik.cz, Polska do ostatnich chwil naciskała, by Czesi zmienili decyzję. Wybuchł niemały skandal dyplomatyczny. Przede wszystkim dlatego, że Morawiecki „zapomniał” skonsultować zaproszenie Cichanouskiej z partnerami. Postawił ich przed faktem dokonanym.
Ostatecznie premier Czech dopiął swego, a Cichanouska nie pojawiła się w Lublinie. Opuściła już Polskę i wróciła na Litwę.
Szczyt V4 w Lublinie
Podczas spotkania w Lublinie Morawiecki, Babis, Viktor Orban i Cichan omawiali przede wszystkim plan współpracy gospodarczej z Białorusią i bezwizowy ruch dla jej obywateli oraz walkę z pandemią, ale bez kolejnego lockdownu.
– Wszyscy zgadzamy się, że na Białorusi powinny odbyć się wolne wybory, tak żeby naród białoruski mógł sam suwerennie zdecydować o swoim losie, o swoje przyszłości – mówił Morawiecki na konferencji prasowej po szczycie Grupy Wyszehradzkiej.
– Potępiamy również w całej rozciągłości wszelkie represje, które mają miejsce, nawet tortury, brutalne traktowanie demonstrantów, osób protestujących. W szczególności również apelujemy o natychmiastowe uwolnienie wszystkich więźniów politycznych – dodał szef polskiego rządu.
Zobacz także: Premier: chcemy zaproponować pakiet gospodarczy dla Białorusi i bezwizowy ruch dla jej obywateli
Premier Węgier Viktor Orban oświadczył, że Węgry wspierają polskie podejście i działania wobec kryzysu na Białorusi, a propozycja, którą przedstawił Morawiecki, ma charakter strategiczny.
– Prawa człowieka i demokracja są ważnymi rzeczami, ale potrzebujemy jeszcze strategicznego podejścia i uważam, że polska propozycja idzie właśnie w tym kierunku. Mamy tu propozycję strategicznej współpracy z filarem gospodarczym – podkreślał Orban.
Wyraził nadzieję, że w najbliższych tygodniach uda się również „zbudować filar obronny lub wojskowy”. – Sądzę, że trzeba poczekać do Rady Europejskiej, bo kwestie bezpieczeństwa czy obronności wykraczają poza mandat samego V4 – zwrócił uwagę szef węgierskiego rządu.
Polska liderem ws. Białorusi
Premier Słowacji Igor Matovicz wyraził opinię, że Grupa V4 odgrywa „niezwykle ważną rolę i w niektórych tematach może być liderem”. – Nikt nie wątpi, że w przypadku Białorusi to Polska odgrywa rolę lidera – ocenił premier Słowacji.
Premier Czech Andrej Babisz przypomniał, że to premier polskiego rządu był pierwszą osobą, która zwróciła się do Rady Europejskiej o zorganizowanie specjalnego szczytu i wspólnie z krajami bałtyckimi ten wniosek złożył. – Poparłem tę inicjatywę – przypomniał Babisz.
Jego zdaniem bardzo ważne jest, aby temat Białorusi pojawił się w programie obrad kolejnej Rady Europejskiej. Dziękował Morawickiemu za „aktywność, za propozycje, sugestie i inicjatywy”. – Mam nadzieję, że nasi koledzy, członkowie Rady Europejskiej, pochylą się nad tematem Białorusi – zaznaczył premier Czech. Podkreślał, że bardzo istotne jest, aby to Białorusini zdecydowali o przyszłości swojego kraju.
Walka z koronawirusem
Szefowie rządów grupy V4 rozmawiali też o wzajemnej współpracy w walce z pandemią COVID-19, a szczególnie – jak powiedział Morawiecki – „w jaki sposób najlepiej organizować europejską i wyszehradzką odpowiedź na epidemię, tak, żeby nie doprowadzić do kolejnego lockdownu”.
– Nie chcemy zamykać gospodarki. Ale jednocześnie podchodzimy wobec epidemii z pokorą i dlatego będziemy jak najlepiej koordynować nasze działania, tak, żeby gospodarka była rozpędzoną lokomotywą, która będzie pomagać nam wyjść z kryzysu – zaznaczył Morawiecki.
Orban przekonywał, że działania państw V4 muszą teraz polegać nie tylko na ochronie ludzkiego zdrowia i życia, ale – jak podkreślił – państwa muszą działać i gospodarka musi działać. Jego zdaniem należy podtrzymać funkcjonowanie całego regionu. – Nie chodzi tylko o to, by walczyć z pandemią, ale o to także, by gospodarka po prostu działała (…) Dlatego musimy się tak bardzo wspierać – dodał.
Pomoc dla Grecji po pożarze obozu dla uchodźców
Szef polskiego rządu poinformował, że premierzy V4 rozmawiali też o kwestii pomocy dla Grecji po pożarze obozu dla uchodźców na wyspie Lesbos. Obóz w miejscowości Moria na Lesbos został w nocy z wtorku na środę niemal całkowicie zniszczony przez kilka powstałych równocześnie pożarów. O formach pomocy z premierem Grecji Kiriakosem Mitsotakisem ma rozmawiać Morawiecki.
– Polska już teraz przygotowała 150 domów modułowych, aby posłać je do Grecji, aby pomóc w zbudowaniu tej infrastruktury, która jest tam potrzebna – zaznaczył polski premier.
Oświadczenie ws. Nawalnego
Premierzy państw Grupy Wyszehradzkiej wydali też wspólne oświadczenie, w którym potępili „próbę zabicia czołowego przywódcy rosyjskiej opozycji” Aleksieja Nawalanego.
„Opinia publiczna zarówno w Rosji, jak i poza nią domaga się transparentnego i dokładnego śledztwa, żeby precyzyjne zidentyfikować prawdziwych sprawców i ich motywy. Ze względu na tragiczne doświadczenia historyczne społeczność V4 jest szczególnie wrażliwa na każdy przypadek motywowanych politycznie prób uciszenia politycznych przeciwników” – napisano w oświadczeniu, które otrzymali dziennikarze.
Premierzy wzywają rosyjskie władze do przeprowadzenia dogłębnego śledztwa, które doprowadzi do ukarania sprawców. „Otrucie Aleksieja Nawalnego bojowym środkiem paraliżującym system nerwowy nie może pozostać bez odpowiedniej reakcji społeczności międzynarodowej. Użycie broni chemicznej jest zupełnie nieakceptowalne w jakichkolwiek okolicznościach i stanowi rażące pogwałcenie prawa międzynarodowego. Dlatego też międzynarodowe dochodzenie dotyczące potencjalnego złamania Konwencji o zakazie broni chemicznej przez Rosję także musi zostać przeprowadzone” – czytamy w oświadczeniu.
Grupa Wyszehradzka jest nieformalną, regionalną formą współpracy czterech państw Środkowej Europy – Polski, Czech, Słowacji i Węgier, które łączy nie tylko sąsiedztwo i podobne uwarunkowania geopolityczne, ale przede wszystkim wspólna historia, tradycja, kultura oraz wartości. Przewodnictwo w Grupie pełnione jest na zasadzie rotacji i trwa rok, a jego program przyjmowany jest przez premierów państw wyszehradzkich. Od 1 lipca 2020 r. do 30 czerwca 2021 r. prezydencję w Grupie sprawuje Polska.
Źródło: Onet/Dziennik Wschodni/PAP/NCzas
